چرا باور‌ نداريم‌ آب‌ کم‌ است‌؟

رسول صفری، خبرنگار حوزه آب و محیط زیست استان کرمانشاه

“آب مايه حيات است!” “آب هست ولی کم است!” “در مصرف مايه حيات کوشا باشيم!” و ده‌ها شعار ديگر که در دل‌شان نگرانی عميقی موج می‌زند. در وضعيتی شکننده قرار داريم. بيشتر نقاط ايران با تنش آبی مواجه هستند. عمق چاه‌ها هر روز بيشتر می‌شود. کارشناسان بر اين عقيده هستند که ما از منابع استراتژيک آبی استفاده می‌کنيم. کار به اينجا ختم نمی‌شود و آب فسيل هم در‌حال بهره‌برداری است. در تعريف اين نوع آب آمده است: آب فسيل (انگليسی:‌Fossil water) يا آب ديرينه به پهنه‌ای قديمی از آب گفته مي‌شود که برای هزاران سال در فضايی دست‌ نخورده که معمولا يک سفره آب زيرزمينی است جای گرفته باشد. يونسکو آب زيرزمينی فسيل را به اين صورت تعريف مي‌کند: آبی که معمولا هزاران سال پيش و اغلب در شرايط اقليمی متفاوت از امروز، در زير‌زمين ذخيره شده ‌است. برآورد می‌شود که بيشتر آب‌های فسيل طی(40 هزار تا 10 هزار سال پيش) در زمين نفوذ کرده‌اند. تشکيل برخی از منابع آب‌های فسيل در ارتباط با ذوب يخ‌ها پس از آخرين دوران يخ‌بندان بزرگ زمين است. فرونشست‌‌ دشت‌های مرکزی ايران اتفاقی است که زنگ خطر بحران آب را سال‌ها پيش به صدا درآورد‌. اما نتيجه‌اش چه شد؟ چاه‌های غير‌مجاز برای هميشه تعيين تکليف شد؟ شيوه آبياری مزارع تغيير کرد؟ کشت‌های کم‌آب‌بر جايگزين کشت‌های با مصرف بالای آب شد؟ ميزان نفوذ کشت گلخانه‌ای تغيير معناداری با‌توجه به وضعيت زيست‌محيطی کشور داشت؟ ميزان هدررفت آب در مصارف خانگی و صنعتی تغيير چشمگيری داشت؟ و ده‌ها مورد ديگر که پاسخ به آنها با‌توجه به وضع موجود زياد سخت به‌نظر نمی‌رسد. به هر روی با کاهش باران و برف در سال‌های اخير و عدم‌برنامه‌ريزی مناسب در مديريت منابع آب هر روز به مسير بی بازگشت لم‌يزرع شدن و غير‌قابل سکونت شدن بسياری از مناطق کشور نزديک مي‌شويم‌. زمين‌هايی که دچار فرونشست می‌شوند با ميليارد‌ها تومان هزينه هم نمی‌شود به حالت سابق برگردند. برای بسياری از دشت‌های کشور اين خطر وجود دارد. تالاب‌های مرکزی ايران مانند گاوخونی خشک شده‌اند و اين خشکی تالاب‌ها کانون‌های گردو‌غبار داخلی را شکل داده‌اند. در تازه‌ترين آمار‌ها از ذخاير آبي پشت سد‌ها خبر از روزهای سخت پيش‌رو در تابستان می‌رسد.‌ 50 درصد ظرفيت سدها خالی است هنوز تا آغاز فصل تابستان 70 روز مانده و درصد پرشدگی سدها در بهترين وضعيت به 51 درصد هم نرسيده است. نيمه خالی ليوان سدها نشان از خطر کم‌آبی در تابستان داغ پيش‌رو دارد.

وزارت نيرو می‌گويد: ميزان کل ورودی سدها از ابتدای سال آبی تاکنون 19.58‌ ميليارد مترمکعب بوده که اين عدد در مقايسه با سال گذشته که عددی معادل 20.6‌ ميليارد مترمکعب بوده 5 درصد کاهش يافته است. محمد شهرياری، مدير دفتر بهره‌برداری و نگهداری تاسيسات آبی و برق‌آبی شرکت آب‌ منطقه‌ای تهران گفته است: سدهای تهران با 265 ميليون مترمکعب کسری مواجه‌اند. اين واقعيتی است که نه می‌توان آن را کتمان کرد و نه می‌توان به راحتی از کنارش گذشت.

این آمارها و عدم رعایت الگوی مناسب مصرف در بخش‌های مختلف بهره‌بردار آب زنگ خطر جدی بحران کم آبی را در کشور به صدا درآورده است و مادامی که همتی جمعی برای مدیریت صحیح مصرف نباشد این خطر لحظه به لحظه بیشتر لمس خواهد شد.

پاون

برچسب ها: آب‌ کم‌ است‌ ، تنش آبی ، وزارت نيرو